Khmer Dictionary: ឡើង

Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary

ឡើង ( កិ.កិរិយាសព្ទ )
ទៅខាងលើ, ទៅពីក្រោមទៅលើ (ទីទៃពីចុះ) : ឡើងជណ្តើរ ។ ស្ទុះខ្ពស់ទៅលើ : ខ្លែងឡើង ។ ចាប់តោងជាន់ប្រវាទៅលើ : ឡើងដើមឈើ, ឡើងត្នោត ។ ចាប់តោងលូតទៅលើ : ម្លូឡើងជន្លង់, សណ្តែកឡើងទ្រើង ។ ជន់ចម្រើនទឹកខ្ពស់ឬជ្រៅ : ទឹកឡើង (ព. ផ្ទ. ទឹកស្រក)។ ប៉ោងសាច់ខ្ពស់ជាងប្រក្រតី : នំអាកោឡើង ។ ស្ទុះពីក្រោមមកលើ : ស្លេស្ម៍ឡើង ។ ភ្ញាក់ហើយក្រោកពីដេក : ឡើងពីដេក (ព. សា.) ។ល។ ឡើង-ក ដែលមានកនិងបូគធំ : គោឡង-ក ។
- ឡើងគណ (--គន់) ឡើងគណៈ គឺចូលទៅរកលោកជាកំណាន់ខែត្រសាកសួរធម៌វិន័យ (ចំពោះតែបព្វជិតក្នុងកម្ពុជរដ្ឋសម័យពីដើម) ។
- ឡើងចាង ឬ - ឡើងចិត្តឡើងចាង បានចិត្តទ្រើសឃ្នង, ទ្រនង់មិនសូវកោតក្រែង, មិនសូវស្ដាប់បង្គាប់ : ថ្នមកូនហួសពេកទាល់តែឡើងចាងអស់; វាឡើងចិត្តឡើងចាងច្រងេងច្រងាងអស់ទៅហើយ ឥតស្ដាប់បង្គាប់ទេ !; មាតាបិតា មិនស្ដីមិនថា មិនគិតរាក់ជ្រៅ បណ្ដោយឲ្យកូន រហូតដល់ចៅ ឡើងចាងឃោរឃៅ ប្រដៅអស់កើត ។
- ឡើងចិត្ត ឬ - ឡើងទឹកចិត្ត បានចិត្ត ។
- ឡើងជន្លង់ លតាជាតិផ្សេងៗដែលវារតោងជន្លង់ : ម្លូជាដំណាំឡើងជន្លង់ ។
- ឡើងជា ទៅជា ។
- ឡើងជោរ, ឡើងជំនោរ ឬ - ឡើងបញ្ជោរ រីករាយព្រោះគេបញ្ជោរ ។
- ឡើងឈរ ក្រោកឈរ (ព. សា.) ។
- ឡើងដៃ មានសេចក្ដីចម្រើន, មានស្រីសួស្ដី, មានលាភ, មានយស...។
- ឡើងឋានសួគ៌ ឬ - ឡើងសួគ៌ បានទៅកើតឯឋានសួគ៌; ទៅកាន់ឋានសួគ៌ ។
- ឡើងទឹកមុខ ចេញទឹកមុខ : ឡើងទឹកមុខស្រស់បំព្រង ។
- ឡើងទ្រើង លតាជាតិផ្សេងៗដែលវារតោងទ្រើង : ដំណាំឡើងទ្រើង ។
- ឡើងបាយ ចេញពកសត្រង់ប្រស្រីមានសណ្ឋានស្រដៀងនឹងគ្រាប់បាយ : ភ្នែកឡើងបាយ ។
- ឡើងបាយស្រា ដែលរលួយកខ្វក់មានសណ្ឋានស្រដៀងនឹងបាយស្រា ។
- ឡើងបុណ្យ, ឡើងបុណ្យស័ក្តិ ឬ - ឡើងបុណ្យឡើងស័ក្តិ លឿនងារការឬបណ្ដាស័ក្តិពីថ្នាក់ទាបទៅថ្នាក់ខ្ពស់ ឬពីថ្នាក់តូចទៅថ្នាក់ធំ ។
- ឡើងផ្ទះ ឡើងនៅក្នុងផ្ទះថ្មី ។
- ឡើងរាជ្យ (--រាច) បានទីជាក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ, បានសោយរាជ្យ ។ ព. ប្រ. ឡើងអំណាចដោយសេចក្ដីព្រហើនយង់ឃ្នង (ហាក់ដូចជាបានសោយរាជ្យ) : ពួកពាលឡើងរាជ្យ, ឧទ្ទាមឡើងរាជ្យ ។
- ឡើងរាសី មានស្រីសួស្ដី ។
- ឡើងរោង តាំងពិធីពលីការគោរពបូជាពួកខ្មោចអារក្ស (ក្នុងរោងសង់ថ្មី) តាមកាលកំណត់ដែលត្រូវធ្វើ ។
- ឡើងស័ក ដែលចូលស៊ប់ក្នុងស័កឆ្នាំថ្មី : ពារឡើងស័ក ឬ ថ្ងៃឡើងស័ក (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) សង្រ្កាន្ត>សង្រ្កាន្ត និង ស័ក ផង) ។
- ឡើងសាច់ មានសាច់ (ធាត់ជាងពីដើម) ។
- ឡើងសិរី ឬ - ឡើងស្រីសួស្ដី ស្រាប់តែមានសិរីឬស្រីសួស្ដីជាងពីមុន ។
- ឡើងសម្ដី បញ្ចេញសម្ដីឥតញញើត ។
- ឡើងអំណាច មានអំណាចលើសពីប្រក្រតីដើម ។
- ឡើងអំនួត និយាយអួតខ្លួនហួសពីដំណើរពិត ។
- ឡើងអ្នកតា ប្រជុំគ្នាធ្វើពលីការបូជាអ្នកតា ។ល។
ឡើង ( គុ.គុនសព្ទ )
ដែលចេះតែចម្រើនទៅខាងលើ : ខ្ពស់ឡើង, ធំឡើង, ល្អឡើង; កាន់តែច្រើនឡើង; ដើរឆាប់ឡើង !
ឡើងចាង ( កិ.កិរិយាសព្ទ, គុ.គុនសព្ទ )
(មើលក្នុងពាក្យ ឡើង ១ កិ.) ។

Headley's Khmer-English Dictionary

ឡើង ( v ) [laəŋ] - detail »
to go up, ascend; (of aircraft) to take off; to rise, get up; to climb; to get on / board (a means of transport); to go upstream; to ferment, rise (of dough); to increase.
ឡើង ( adv ) [laəŋ] - detail »
up, upwards; upstream; increasingly; on
Eg. ឆាប់ឡើង: hurry up
ឡើង ( v ) [laəŋ] - detail »
to hold a ceremony (esp. one paying homage to supernatural beings or a spiritual master)
Eg. ពិធីនេះបានរៀបចំឡើងដោយរដ្ឋលេខាធិការដា័នកិច្ចការនារី: This ceremony was organized by the Secretariat of Women's Affairs.